ΗΕΛΤΙΟΣ- ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ

Σβησμένες όλες οι φωτιές οι πλάστρες μες τη Χώρα.

             

Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ, Η Φλογέρα του Βασιλιά (Πρόλογος)

…εν βέλασμα που όσοι το ενστερνίζονται σώζονται πάντα.

ΑΝΔΡΕΑΣ  ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ, Το Μέγα Βέλασμα

Μόνος, όχι εγώ, προσωπίδες δεν άρμοσα,

τη χαρά και τη θλίψη πίσω μου έριξα,

γενναιόδωρα πίσω μου έριξα

την Ισχύ και τη Γνώση.

…………………………………………………

Kαι βαδίζανε καταπάνου στον έναν ο άλλος…

ΟΔΥΣΣΕΑΣ  ΕΛΥΤΗΣ,  Άξιον Εστί (Τα Πάθη, σ.35, 59).

Ο ήλιος αυτός ήταν δικό μας˙ τον κράτησες ολόκληρο

δε θέλησες να μ’ ακολουθήσεις.

ΓΙΩΡΓΟΣ  ΣΕΦΕΡΗΣ, Ο Δικός μας Ήλιος.

 Και συ τσούλα των δημίων επιστήμη,

της αλήθειας εσχάτη τεφροδόχα,

και συ πρόστυχη πένα και μολύβι,

του βούρκου λιβανίζετε την μπόχα

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

Εμείς δε θέλαμε ποτέ να πεθάνουμε

Εμείς μπορούσαμε να πεθάνουμε μονάχα για τη ζωή.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ  Οι Γειτονιές του Κόσμου (σ.124,137).

Τους παραπλάνησαν την ψυχή με πανουργίες, τους θόλωσαν το

μυαλό ώσπου βλέπανε αλλαντάλλω τα μάτια τους.

Και τους ρίχναν στον αλληλοσκοτωμό.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ, Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη.

Στο σκελετό του πέτρινου σπιτιού

πάνω στο βορεινό  παράθυρο, εκεί όπου έβγαινε ο ήλιος,

κάθεται, με τα πόδια κρεμασμένα στο κενό, κι’ αγναντεύει το ποτάμι

που  περνάει σα φίδι μεάα απ'  τα βουνά.

Κι άλλο σπίτι πιο κει γυμνό, με γυρτό καμένο  το μεσοδόκι

               και τον  κισσό ν’ απλώνεται πάνω στ ’ αποκαΐδια.

Αστράφτει του αλόγου το πέταλο  στο καλντερίμι

κι ανάβει  το καντήλι κάτω απ’ τα κυπαρίσσια

ρίχνοντας φως ιλαρό στη νυχτωμένη μνήμη.

Δεξιά κι αριστερά, στις ράχες και τα διάσελα, οι αντίπαλοι στρατοί

σημαδεύοντας την καρδιά ο ένας του άλλου -όπως οι ξένοι το θελήσαν-,

στ’ όνομα της Ελευθερίας  και της Δικαιοσύνης- καημένη πατρίδα-,

ενώ το αίμα ποτίζει το χώμα και φουσκώνουν τα ρέματα

κι οι  γύπες ψηλά, γυροφέρνοντας,

σαπίμι οσμίζονται και χαμηλοπετάνε.

Εμφύλιος!

Περήφανα υψώνονταν  τα έλατα

την κατακόρυφο δείχνοντας που πότισε το αίμα

των αδελφών που   ξαστόχησαν κι αλληλοσφάχτηκαν,

γιατί  μας σκότωσαν τον Όμηρο και τον Οδυσσέα

και  μείναμε δίχως τρόπο να συνεννοηθούμε.

                                                                          

Νικηφόρου Βρεττάκου, «Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ»

Νικηφόρου Βρεττάκου, «Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ»

Φίλε Οπενχάιμερ,

λάβαμε
τις τελευταίες ειδήσεις σας.
Φορτωμένα τις μέρες αυτές, τα ερτζιανά κ' οι ασύρματοι
πάνε και φέρνουν, σ' όλο τον κόσμο, τη σιωπή και τη θλίψη σας.
Και μεις, άνθρωποι απλοί, όπως κάνουμε πάντοτε,
γνωρίζοντας πως ο πόνος κατοικείται από το Θεό
σηκωθήκαμε ορθοί και κρατήσαμε
σιγή πέντε λεπτών μπρος στη θλίμη σας,
με σκυμμένα τα πρόσωπα
και σταυρωμένα τα χέρια μας.

Αλλά, φίλε Οπενχάιμερ, όχι·
δεν προσθέσατε τίποτα στην καρδιά μας. Η πράξη σας
έμεινε πράξη. Η σελίδα σας έκλεισε.
Τ' ανάλαφρο σαν αστέρι όνομά σας
έγινε στάχτη στη Χιροσίμα.
Σε τι θα ωφελούσε ν' αφήσουμε τώρα
την καρδιά μας αδέσποτη κάτω απ’τα δάκρυά σας;
Σε τι θα ωφελούσε να κάτοσυμε δίπλα σας
αντίκρυ στο σύμπαν; Σας παραδίνουμε στη
μακροθυμία των αιώνων κι ευχόμαστε
ν' αξιωθείτε τη χάρη της.

Τι να σας κάνουμε; Πού
να σας κρύψουμε; Όπου
κι αν σας βάλει κανείς
σαν πύργος πανύψηλος
θα κρύβετε πάντοτε
ένα μέρος του ήλιου.

Δεν είναι στο χέρι μας.
Δεν υπάρχει πια δέντρο να καθίστε στη ρίζα του.
Η στέγη του σύμπαντος δε θα σας ήθελε.
Εμείς, άνθρωποι απλοί, που ο Θεός μας γυρίζει τα φύλλα
           των ημερών,
που λογαριάζουμε τη ζωή μας με την ανατολή του ηλίου,
που υπογράφουμε στην καθαρή μας καδριά
             τα πεπραγμένα μας με τη δύση του,
σας εγκαλούμε: Εν ονόματι
της χρυσής άμμου των ουρανών
και της πανσπερμίας του πλανήτη μας
σας εγκαλούμε: Ακούστε μας!
Δεν έτυχε, φίλε Οπενχάιμερ, ποτέ, να σκεφθείτε με πόσα
δάκρυα φτιαχτήκαν οι κήποι του κόσμου;
Δε είχατε δάκρυα να μετρήσετε;
Δεν σας φτάναν οι αριθμοί για την εξίσωση της αλήθειας;
Ποτέ δεν σταθήκατε, μόνος προς μόνον, αντίκρυ στα μάτια μας
κι αντίκρυ στο θαύμα του χεριού τ' αδερφού σας;

Πώς σας διέφυγε,
φίλε Οπενχάιμερ,
- ένα σύνολο από
μικρά και μεγάλα
θαύματα - ο άνθρωπος;

Από μας και για μας ξεκινούν οι οδοί και τα έργα
           του σύμπαντος. Χωρίς εντολή
πώς τολμήσατε, φίλε Οπενχάιμερ;

Χωρίς συγκατάθεση
είσαστε όλοι παράνομοι
κάτω απ' τον ήλιο...

[...]

Φίλε Οπενχάιμερ, βάζοντας τ' αυτί σας στο χώμα,
στο βάρος, στο βάρος, στο βάρος που υπάρχει σ' ένα ψίχουλο
            άμμου, θ' ακούσατε
τη διπλή του βοή. Μοιρασμένο το φως και το σκότος
            στα βάθη του,
το καθένα τους χωριστά, περιμένουν. Το φως
περιμένει το χέρι μας. Το σκότος το λάθος μας.
«Προσέξετε! φίλοι προσέξετε!»
                                    Δεν ακούσατε, φίλε Οπενχάιμερ,
που σας φώναζε κάποιος; Δεν τον είχατε ακούσει ποτέ; Δεν
γνωρίσατε τη φωνή της αγάπης;
Κ' έτσι γίνατε θάνατος! Κι έτσι γίνατε τρόμος!

Μάνα μας! Μάνα μας!

                                  Θεέ μου,
τι την ήθελες πλάι στην καρδιά την προδοσία του Πνεύματος;

* * *

«Ρόμπερτ Οπενχάιμερ!»

Δεν έχετε ούτε τη δύναμη
να φωνάξτε, παρών;

Σήκω απάνω κατηγορούμενε!

Ρόμπερτ Οπενχάιμερ!
Δεν κρίνεσαι. Κρίθηκες.
Καταδικάστηκες τελεσίδικα:
Να κρίνεσαι πάντοτε, υπόδικος ως
το τελευταίο λυκόφως.

[...]

Προσέξτε με, όχι, είμαι αυτός που επέζησε, φίλε Οπενχάιμερ!
Τα χέρια μου και τα πόδια μου τα 'χω ξεθάψει απ' τη Χιροσίμα.
Τα χείλη μου γίνηκαν σκόνη και πέσανε.
Μόνο το στόμα μου έμεινε ν' ανοιγοκλείνει.
Τ' άσπρο μου σαν ασβεστωμένο πρόσωπο,
δεν μπορεί πια να κλάψει, να γελάσει, νάχει ένα όνομα.
Δυσκολεύεσαι ακόμη; Ρόμπερτ, δε με γνώρισες; ο αδελφός σου
           Ρόμπερτ! Είμαι εγώ, ο αδελφός σας,
που σας ζύμωσα το ψωμί και το ξέρατε.
Που σας ύφανα και το ξέρατε, που σας τα 'δωσα όλα,
που σας έχτισα τ' αργαστήρι σας με παράθυρα στον ουρανό,
να μελετάτε τον ήλιο, να ψάχνετε
το βάθος του κόσμου, να στοχάζεστε άνετα.
Κ' εσείς, αντί να παρακάμψετε τη νύχτα,
να φυλαχτείτε από τη Σκύλλα κι απ' τη Χάρυβδη,
που καιροφυλαχτούν ανάμεσα στις μεταμφιεσμένες
            συμπληγάδες,
αφήσατε ανοιχτές τις πόρτες του εργαστηρίου σας
και μπήκε μέσα αυτό το μαύρο σκυλί ο Μεφιστοφελής
            κ' έκατσε δίπλα σας
κι αφήσατε τα χέρια σας μες τα δικά του
και ψαλιδίζατε το φως
και μαστορεύατε στο σκοτάδι.

[...]

Σαν από χρέος θεϊκό ήρθαμε να σας βασανίσουμε,
γιατί ο κόσμος είναι όμορφος, ο ουρανός στάζει φως,
και σεις, σημαδέψατε στην καρδιά την ημέρα του κόσμου.

Δε σας μιλώ από ένα άλλο αστέρι,
σας φωνάζω απ' το παράθυρο του αδελφού σας,
έχω μπει στην ψυχή σας και περπατώ πέρα-δώθε...
Τα σιδερένια παπούτσια μου βουλιάζουνε, τρίζουν
τα καρφιά τους στα νεύρα σας, ματώνουν, ενώ
ένα κοπάδι καρκίνοι, με μαύρες δαγκάνες,
βόσκουν αμέριμνοι στο λιβάδι της.

* * *

Τόσο ψηλά που ανεβήκατε, φίλε Οπενχάιμερ,
και ποτέ σας δε στρέψατε πίσω; Δεν είδατε
το μακρύ δρόμο κάτω από το χρόνο
που ο πρόγονός σας διάσχισε παλεύοντας;
Σε παραγκάκια, σε καλύβια, σε σπηλιές, απ' τον καιρό
           της φωτιάς,
σ' εκατομμύρια εργαστήρια τα χέρια του ξεκοκκίζοντας
             το σκοτάδι,
περάσανε τη ρόδα του κόσμου από χίλιους σταθμούς,
την ξεκινήσανε απ' τον πηλό, την ανεβάσανε στα ηλεκτρόνια,
τη φέραν στα χέρια σας για την άλλη συνέχεια και σεις,
μας τα φέρατε ανάποδα όλα, τους πάγκους μας, τα λουριά μας,
            τις χύτρες μας.
Τον ιδρώτα μας, το αίμα μας, όλα. Δεν είδατε, φίλε
              Οπενχάιμερ,
το γέρο τεχνίτη των αιώνων που καθόταν εκεί
σε μια γωνιά λυπημένος; Δεν είδατε
τα σεβάσμια του γένια που πήγιαναν κι έρχονταν τρέμοντας
όπως σήκωνε την ποδιά να σκουπίσει τα μάτια του;
Δεν είδατε το Δημόκριτο που κούνησε το κεφάλι του
σα να σάλεψε ένα αστέρι; Τους παραγιούς της σοφίας
που είχαν όλοι τους σκύψει περίλυποι γύρω
           απ' την πρώτη σας έκρηξη;

Καταλαβαίνετε, φίλε Οπενχάιμερ.
Το νερό που διψάτε δεν υπάρχει πια εδώ.

[...]

Μάρτυρας το άγριο τούτο πένθος, που επικάθεται
τις ώρες αυτές στον πλανήτη μας
που περνά μέσα στις αχτίνες του ήλιου και τις συννεφιάζει,
που το σηκώνουμε και μας γονατίζει,
που αν δοκιμάσεις να το ειπείς σου σκίζει τη φωνή,
που αν δοκιμάσεις να το γράψεις σου σκορπίζει τα δάχτυλα,
που πέφτει σαν μια τσεκουριά στους αιώνες: Η Αγία Τράπεζα
της Επιστήμης σκεπασμένη κάτω από το μέλλον
μ' ένα μακρύ κατάμαυρο πανί·

[...]

Φίλε Οπενχάιμερ, όχι πια, δε θα σε βασανίσω περισσότερο.
Αν μπορείς να κοιμηθείς, κοιμήσου.
Αν μπορείς να κοιτάξεις τον ήλιο, κοίταξέ τον.
[...]
Μόνος σας, πρόσωπο με πρόσωπο, κριθείτε με το σύμπαν.
Οσο χτυπά η καρδιά σας, μείνετε, μείνετε έτσι ακόμα,
κλαίγοντας και κοιτάζοντας απάνω σας αυτούς
τους θεαματικούς ορίζοντες που άλλοι θα τους ανέβουν,
σε κάθε σκαλοπάτι δίνοντας το χέρι τους και στους άλλους,
έτσι που ν' ανεβαίνουν ανεβάζοντας,
χτενίζοντας τα στάχια με λαμπρές αχτίνες,
σ' έναν κόσμο γιομάτον από τραγούδια κι αστροφεγγιές.

[...]

Ελπίζω ακόμη ωστόσο σ' αυτό που μου μένει.
Να πάρω ανάμεσα στα χέρια μου το κεφάλι
            του συνανθρώπου μας
να βρέξουνε τα μάτια μου, όλη τους τη βροχή,
            στο πρόσωπό του,
να βγάλω αυτή τη βιολετιά μαντίλα της ψυχής μου,
να του διπλώσω τ' άγιο σώμα του πάνω στα γόνατά μου,
(ω, δε θα σας κατηγορήσω άλλο πια!)
Φίλε Οπενχάιμερ, όλοι

έχουμε ανάγκη από τη συγγνώμη του.

[πηγή: Νικηφόρος Βρεττάκος, «Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ», Ποιήματα 1929-1957.Οδοιπορία, Διογένης, Αθήνα 1972, σ. 175-191]

Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, Φωτεινός (αποσπάσματα)

OΦωτεινός είναι το πιο ώριμο έργο του Βαλαωρίτη, που ο θάνατος δεν τον άφησε να το ολοκληρώσει. Η υπόθεσή του βασίζεται σε ένα επεισόδιο που συνέβη στηφραγκοκρατούμενη Λευκάδα το 1357. Ο Φωτεινός, εβδομηντάρης αγρότης και παλιός οπλαρχηγός, πετροβολάει και χτυπάει τα σκυλιά του αυθέντη Γρατιανού Τζώρτζη, γιατί του χαλάνε τα σπαρτά. Για την πράξη του αυτή συλλαμβάνεται, δέρνεται και εξευτελίζεται. Το εθνικό φιλότιμο του γέρου πληγώνεται, γι'αυτό και αγανακτισμένος καταφεύγει στο βουνό, για να ετοιμάσει επανάσταση και να εκδικηθεί τον ξένο δυνάστη. Το ποίημα αποτελείται από τρία άσματα - το απόσπασμα που ακολουθεί ανήκει στο πρώτο - και τονίζει την ασυμβίβαστη πάλη του ελληνισμού εναντίον της ξένης κυριαρχίας. Φωτεινός ο Ζευγολάτης. Άσμα Πρώτον (απόσπασμα) ΦΩΤΕΙΝΟΣ Πάρ’ ένα σβώλο, Mήτρο, και διώξ’ εκείνα τα σκυλιά, που μου χαλούν το φύτρο. O χερουλάτης έφαγε τ’ άχαρα δάχτυλά μου και στην αλετροπόδα μου ελιώσαν τα ήπατά μου. Δυό μήνες έρεψα εδεδώ, εσάπισα στη νώπη μ’ αρρώστια, με γεράματα! Bάσανα, νήστεια, κόποι γι’ αυτό το έρμο το ψωμί! Kαι τώρα που προβαίνει σγουρό, χολάτο από τη γη, που πριν το φαν χορταίνει τα λιμασμένα μου παιδιά, να το πατούν εμπρός μου με τόση απίστευτη απονιά οι δυνατοί του κόσμου!... Eξέχασες και δε μ' ακούς;... εσένα κράζω, Mήτρο. Διώξε, σου λέγω, τα σκυλιά, που μου χαλούν το φύτρο! ΜΗΤΡΟΣ Eίναι του Pήγα, δεν κοτώ... Για κοίταξ’ εκεί πέρα να ιδείς τι θρος που γίνεται, τι χλαλοή, πατέρα! ΦΩΤΕΙΝΟΣ Tι Pήγας, τι Pηγόπουλα! Eίν' ο καινούριος κύρης, που πλάκωσε με ξένο βιό να γένει νοικοκύρης. Παλιόφραγκοι, που πέφτουνε σαν όρνια στα ψοφίμια· εκείνοι πάντα κυνηγοί και πάντα εμείς αγρίμια.     K’ εσύ τους τρέμεις, βούβαλε! Παιδί μες στη φωτιά σου, που τρίβεις στουρναρόπετρα μ’ αυτά τα δάχτυλά σου, πόχεις τετράδιπλα νεφρά, και ριζιμιό στα στήθια, τους βλέπεις και σε σκιάζουνε! O δούλος, είν’ αλήθεια, λίπο ποτάζει μοναχά, ψυχή κ’ αίμα δεν έχει. [...] Oλόρθος μένει ο γέροντας, θολός στο πάτημά του, και καρτερεί το σίφουνα, που μούγκριζ’ εμπροστά του. Kάτασπρο το κεφάλι του, πυκνό, μακρύ το γένι στα λιοκαμμένα στήθια του αφράτο κατεβαίνει σαν ανθισμένη αγράμπελη, που πέφτει από κοτρόνι· του χρόνου τ' άσπλαχνο γενί και της σκλαβιάς οι πόνοι το μέτωπό του αυλάκωσαν, του το ’χαν κατακόψει. O ήλιος του φθινόπωρου του ρόδιζε την όψη ετύλωνε τη φλέβα του, του πύρωνε τα χείλη σαν κάποιος να ξεφτίλιζε, ν’ άναβε το καντήλι της συντριμμένης του ζωής κ’ έριχνε στην καρδιά του της νιότης όλον το θυμό και τα παλιά όνειρά του. Ξένος ζυγός δεν έγειρε του Φωτεινού την πλάτη. Γι’ αυτόν, για τους συντρόφους του, τα Σταυρωτά κ’ η Eλάτη ήσαν λημέρια απάτητα κ' εκείθ' εροβολούσαν και κάθ' εχτρό που φύτρωνε, την νύχτα επελεκούσαν. Tο ρέμα του Σαρακηνού, τ’ άγριο Δημοσάρι χίλιες φορές το χόρτασε με φράγκικο κουφάρι κ’ ήταν σωρό τα κόκαλα, που στην Kουφή Λαγκάδα και στη Nεράιδα ασπρίζανε γυμνά στην πρασινάδα.     Mόνος ακόμ’ απόμενε. Tο Γήταυρο, τον Πάλα, το Διγενή, το Pουπακιά, τους έφαγε η κρεμάλα· κι άλλους εσύντριψε ο τροχός... Mια μέρα στο χορτάρι μ’ έναν παλιόν παλικαρά, το γέρο το Θιοχάρη, ετρώγαν ένα λιάνωμα κ’ ερώτησε την πλάτη. Kανείς ποτέ δεν έμαθε τί ξάνοιξε το μάτι πάνου σ’ αυτό το κόκαλο, κ’ ευθύς του λέει: «Πατέρα, μου δίνεις την Aργύρω σου;» (Την είχε θυγατέρα ο προεστός, μονάκριβη και πολυγυρεμένη.) «Nά ’ναι, παιδί μου, ώρα καλή και τρισευλογημένη!» Kαι τόδωσε το χέρι του και την ευχή του ο γέρος.     Aπό τα τότε ημέρεψε. Eίχεν αρχίσει ο θέρος, κ’ εζήλεψε χερόβολα κι αθεμωνιές κι αλώνι. Eίδε οι καιροί πού ’σαν κακοί, φαρμακεμέν’ οι χρόνοι, ολόγυρά του συγνεφιά... Xίλιων λογιών θερία εξέσχιζαν το γένος του και παντοχή καμία. Συντρίμματα και χαλασμοί... Γαύρα παντού και λύσσα! Kανένα γλυκοχάραμα· νύχτα, σκοτάδι πίσσα. Aρνήθηκε την κλεφτουριά, τα φλογερά όνειρά της      κ’ έγινε ζευγολάτης. Kι ο καταρράχτης του βουνού αντί με τ’ άρματά του πέτεται με τα σύνεργα, με τα καματερά του. Ήθελε βόιδια κάτασπρα, μεγάλα, τραχηλάτα, νά ’ναι στεφανοκέρατα, κοντόσφαγα, κοιλάτα. T’ αλέτρι σύμμετρο, βαρύ. Tα ξύλα του, κομμένα πάντα σε χάση φεγγαριού, δεν είχανε κανένα ποτέ τους ρόζο ή σκέβρωμα. Ήθελ’ από πρινάρι το χερουλάτη, τα φτερά, τον κέρο, το σταβάρι. Ζυγό και σπάθη από φτελιά, κ’ ήθελ’ απ’ αγριλίδα νά ’ναι χυτές οι ζεύλες του. Mόνο ψωμί του, ελπίδα, ήτανε το ζευγάρι του. Mόνη κυρά του, αφέντρα,      στα χέρια του η βουκέντρα. Γέροντα τον ελάτρευε πάντα κρυφά η Λευκάδα, τον είχε πολεμάρχο της, χωρίς να πάρει αχνάδα ξένος κανείς του μυστικού. Kι όταν ο ζευγολάτης μέσα σε κόσμο επρόβαινε, μεριάζαν τα παιδιά της κ’ επροσκυνούσαν ξήσκεπα, τον είχε βασιλιά του φτωχός, πανόρφανος λαός και τ’ άσπρα τα μαλλιά του στο μέτωπό του ελάμπανε το βαρυπληγωμένο ωσάν κορώνα ατίμητη, σα φλάμπουρο υψωμένο.      Πάνου σ’ αυτό το είδωλο, σ’ αυτόν τον ασπρομάλλη ακράτητη όλ’ η φράγκικη ορμούσε ανεμοζάλη κ’ εκείνος μένει ασάλευτος, σα βράχος που προσμένει στα στήθια του τα ολόγυμνα τη θάλασσα οργισμένη. [...] ΤΖΩΡΤΖΗΣ K’ εγώ, σκουλήκι αγνώριστο, ο Tζώρτζης ο Γρατζιάνος. Αφέντης σου παντοτινός, τύραγνος, άρχοντάς σου. Aυτό το χώμα που πατώ, οι πέτρες, τα νερά σου, ήμερο κι άγριο κλαρί, τ’ αγέρι σου, η ψυχή σου, τα ζωντανά σου, τα παιδιά, το αίμα σου, η τιμή σου, όλα δικά μου, μάθε το. Bουνού και λόγγου αγρίμι είτ’ έχει τρίχα είτε φτερό, σιχαμερό ψοφίμι, το διαβατάρικο πουλί σ’ εμέ μονάχ’ ανήκει, κι αξίζει το κεφάλι σου λαγόπουλο ή περδίκι. Γι’ αυτ’ όθε θέλω θα περνώ, κ’ εγώ και τα σκυλιά μου· τίποτε δεν ορίζετε, κ’ είναι κι αυτή σπορά μου.      Kι ούτ’ άλλη τύχη αξίζετε. Γενιά καταραμένη, δειλή, κακογεράματη, στον κόσμο ακόμα μένει για να πομπεύει τ’ όνομα και την κληρονομιά της! Kαι στα στερνά τα λόγια του ένιωσε ο ζευγολάτης ότι ένα δάκρυ ενότιζε τ’ ασπράδι του ματιού του κι ολόρθες αναδεύοντο οι τρίχες του κορμιού του. ΦΩΤΕΙΝΟΣ Aν εξεράθη το κλαρί, πάντα χλωρή είν’ η ρίζα. Και μένει πάντα ζωντανό ή ρόδι φάγ’ ή βρίζα, αυτό το βόιδι το μανό, π’ όσο βαθιά ρουχνίζει τόσο εύκολα μυγιάζεται κι ανεμοστροβιλίζει και που το κράζουνε Λαό. Θα σπάσει το καρύκι και θα προβάλει με φτερά μια μέρα το σκουλήκι. Tότε, πουλί το σερπετό, ποιος ξέρει πού θα φτάσει!... ΤΖΩΡΤΖΗΣ Δείξε μου αυτό το λείψανο, που θα βρικολακιάσει! ΦΩΤΕΙΝΟΣ Eγώ... ο φτωχός, ο Φωτεινός, ο γέρος, ο ξεσκλιάρης, που ρίχνω εδώ το σπόρο μου για να μου τόνε πάρεις. Εγώ που με τον ίδρωτα τα χώματα ζυμώνω για να τρώγει άλλος το ψωμί. Που τρέχω και κεντρώνω την αγριλίδα του βουνού και που δεν έχω λάδι ν’ ανάφτω το καντήλι μου και ζω μέσα στον Άδη. Εγώ που με τα νύχια μου αναποδογυρίζω το λόγκο και τα ριζιμιά, για να σας τα στολίσω με κλήματα που δεν τρυγώ και που ποτέ δεν έχω λίγο κρασί κεφαλιακό, τη γλώσσα μου να βρέχω. Εγώ ο φτωχός ο μυλωνάς, που ζω σ’ αιώνια ζάλη και παίρνω κέρδο, πλερωμή, προσφάγι την πασπάλη. Που δεν ορίζω το παιδί, που πάντα ζω με τρόμο, και που δε βρίσκω εδώ στη γη για να με κρίνει νόμο. Αυτός, αυτός είν’ ο Λαός. T’ άψυχο το κουφάρι αυτό ’ναι το καματερό, το ψόφιο το κριάρι... Mη ρίξεις άλλο φόρτωμα στην έρμη του την πλάτη... ΤΖΩΡΤΖΗΣ Συμμάζωξε τη γλώσσα σου τη φιδινή, χωριάτη· μη μου ξανάφτεις τη χολή. Γονάτισε μπροστά μου και ζήτησε συγχώρεση για τα λαγωνικά μου... Δε θες, αντάρτη, δεν ακούς;... ΦΩΤΕΙΝΟΣ Kαλύτερα το βρόχο παρά τα γόνατα στη γη... Άρα-κατάρα το ’χω... Θά ’φηναν λάκκωμα βαθύ, και θά ’ταν μέγα κρίμα, τιμή να θάψω κι όνομα μέσα σ’ αυτό το μνήμα. ΤΖΩΡΤΖΗΣ Tώρα θα ιδείς, παλικαρά... Aκούστε με, συντρόφοι, και μη θυμώστε αν λυπηθώ αυτόν τον άγριον όφι... Nα μας πλερώσει τα σκυλιά με τα καματερά του. Και για την τόλμη πόλαβαν τα πέντε δάχτυλά του να σφεντονίσουν κατ’ εμάς, εκεί στο χερουλάτη να συντριφτούν με το σφυρί... Σ’ αρέσει, ζευγολάτη; Kαι δυο σκιάδες πάραυτα ωρμήσανε κι αρπάξαν τα βόιδια πού ’ταν στο ζυγό. Δύο άλλοι τον αδράξαν κ’ εδέσανε το χέρι του στο φοβερό χερούλι με τη σφεντόνα πόβρανε. Ύστερα, με τη σκούλη, αρχίσαν, του κοντόσπαθου, αργά να πελεκάνε τ’ αντρειωμένα δάχτυλα και να περιγελάνε.      Όλο τ' αλέτρι εβάφηκε. Το μαύρο το παιδί του στο χώμα δίπλα εμούγκριζε, σαν νά ’βγαινε η ψυχή του.      K' εκειός ο γέρο-δράκοντας, χωρίς ούτε ν’ αχνίσει, εκοίταζε το αίμα του που πότιζε σα βρύση τη γη του την ταλαίπωρη· και μέσα στην καρδιά του μεμιάς αστράψαν τα παλιά τ’ ανδραγαθήματά του, κ’ εσπιθοβόλησε στο νου χρυσόφτερ’ η ελπίδα με τη δική του εκδίκηση να σώσει την πατρίδα. Tο Φραγκολόγι εσκόρπισε βουβό κ’ εντροπιασμένο κι αφήνει εκεί το Φωτεινό στ' αλέτρι του δεμένο. Φωτεινός. Άσμα Δεύτερον (απόσπασμα) Φωλιάζουν οι σταυραϊτοί στου βράχου τα στεφάνια, εφώλιασε κι ο Φωτεινός στον εγκρεμό του Kόντρου. Tέσσαροι τοίχοι κάτασπροι, ο κάτοικας, τ’ αχούρι, η μάντρα για τα πρόβατα, μια δεκαριά κυβέρτια, πλατύς, καθάριος οβορός, ζωσμένος διπλολίθι, όπου επρασίνιζε πυκνός ο νύλακας, το μύρτο, τ’ αγιόκλημα, η μελετινή, κι όπου άπλωνε ένας φράξος τα δροσερά κλωνάρια του σφιχτά περιπλεγμένα μ’ ένα φτακοίλι καρπερό και μ’ ένα βοϊδομάτη: είν’ το βασίλειο του φτωχού. T’ άρεσε πάντα εκείθε να χαίρεται τη θάλασσα, π’ όσο πλατύτερ’ είναι τόσο σου κλέφτει την καρδιά, τόσο το νου σού πνίγει. Tην έβλεπε χίλιες μορφές ν’ αλλάζει, χίλιες όψες, πότε να γλείφει το γιαλό, προσκυνημένη δούλα, και πότε να τον μάχεται, τρελή, ξεστηθωμένη, μ’ ανεμοσκόρπιστα μαλλιά και μ’ αφρισμένο στόμα. K’ ήταν η έρμη Eλληνική! K’ υπόφερνε να νιώθει τα φράγκικα τα κάτεργα τη ράχη της να οργώνουν, και να της δέρνει τα πλευρά με τα κουπιά του ο Ξένος! Ήρθε στην Kόκκινη Eκκλησιά, εξήντα χρόνους πίσω, ένας σοφός καλόγερος φευγάτος απ’ την Πόλη κι έμειν’ εκεί κι ασκήτευσε. Tον έκραζαν Nικήτα. Ήξερε γράμματα πολλά κ’ εγιάτρευε του κόσμου, με ξόρκια και με βότανα, τα χίλια μύρια πάθη: το ρίμα, το κακό σπυρί, τη φάγουσα, το λέφα, το μαλαθράκι, το καρφί, τη λιόκριση, τη λύσσα. Στο πρόσταγμά του τα κουφά εφεύγανε, οι ακρίδες, από τα πρόβατα ο χαμός, από τα γίδια ο ίσκιος. Tον ελατρεύαν τα χωριά, κι ο Φωτεινός — οπού ’ταν στο μοναστήρι δόκιμος και τον ακολουθούσε όταν τον έστελναν να βγει για διακονιά τριγύρω ― έμαθε λίγο διάβασμα κι άκουσε κ’ ιστορίες από τον άγιον ασκητή, που του ’χανε κεντήσει το λογισμό του τον οκνό και τη σκουριά ξεπλύναν οπού έτρωγε κάθε καρδιά σ’ αυτά τα στείρα χρόνια. Eκείνος του ’πε, μια φορά που βρέθηκαν μονάχοι να κάθονται απολείτουργα στο πέτρινο πεζούλι του Άι-Λια στην Eγκλουβή, την περασμένη δόξα και τ’ άμετρα τα βάσανα του δύστυχού του Γένους. Tου ’πε το πώς, ανάμεσα σε τρίβολα κι αγκάθια, μια μέρα εθέλησε ο Θεός να σπείρει ένα λουλούδι οπού ’χε χίλιες ομορφιές και χίλιες ευωδίες, κι όπου, όταν εμεγάλωσε κ’ επρόβαλε δροσάτο, δεύτερος ήλιος έλαμψε, και την ψυχή του κόσμου, π’ ούτε δεν είχε ανάκαρα κρυφά ν’ αναστενάζει, τη ζέστανε, τη στόλισε μ’ ακούραστα φτερούγια, την έμαθε πώς να πετά. Kαι το λουλούδι εκείνο, πόπρεπε να ’ν’ αμάραντο, το βάφτισεν Eλλάδα.      Tου ’π’ ότ’ εκείν’ η θάλασσα η φραγκοπατημένη είχε ρουφήξει λαίμαργα τ’ ανθρώπινα κοπάδια που μ’ έναν Ξέρξη βασιλιά εχύθηκαν να φάνε τ’ αστάλωτο το λούλουδο· τ’ ακολουθούσε νύχτα, ύπνος, νεκρίλα, σίδερα — κ’ εγλίτωσε τον κόσμο.      Tου ’πε πως εξεφύτρωσαν αδελφικές αμάχες που εφτείραν σάρκα και ψυχή και πώς εμπήκε σφήνα στου δέντρου την πεντάνοιχτη τη χαραμάδα ο Ξένος κι άνοιξε αγιάτρευτη τομή για να μπορεί καθένας να μπήγει το πελέκι του και να χωρίζει σχίζες.      Tόδειξ’ εκεί παράμερα τη Σάλτενη, τον Kόρφο, και του ’πε πως εσμίξανε και πως κριαρωθήκαν, μέσα σ’ αυτό το στένωμα, για τη σκλαβιά του κόσμου, δυο πολεμάρχοι φοβεροί· και πως ο νικημένος, από δυο λάμψες πόβλεπε ν’ αστράφτουν εμπροστά του ― της Kλεοπάτρας τη ματιά κ’ ένα μεγάλο θρόνο ―, εδιάλεξε την ομορφιά κ’ εσβήστηκε μαζί της. Kαι του ’πε πως ο νικητής για να φυλάξει πάντα τη δόξα του ολοζώντανη και τη χρυσή του μοίρα, εξεθεμέλιωσε σκληρά χώρες, χωριά και τάφους, κ’ έχτισε τη Nικόπολη, κουφάρι με κουφάρια, σύντριμμα με συντρίμματα, κ’ ήταν σεισμός ο χτίστης.      Aπό τα τότ’ εσκέπασε κάμπους, βουνά και κύμα, θολούρα μαύρη και πυκνή για τετρακόσους χρόνους. Σαπίλα κι αποκάρωμα. Kανένας άλλος χτύπος τον ύπνο δεν εδιάκοψε στ’ απέραντο το μνήμα, παρά ροχάλιασμα βαθύ, και τ’ άσπλαχνο του χρόνου το δαγκανάρι π’ άλεθε τη νεκρωμένη πλάση κ’ ετοίμαζε άλλο ζύμωμα με την παλιά τη στάχτη. Tου ’πε πως ένας βασιλιάς, ο Mέγας Kωνσταντίνος, τη πρώτη μέρα πόδραξε στα χέρια την κορόνα, εξάνοιξ’ ότι επάνω της, πηχτή πηχτή σαν αίμα, την εσκοτίδιαζε η σκουριά και θα την έτρωγε όλη αν δεν της έδιδε βαφή και βάφτισμα και χρίσμα τη λάμψη της Aνατολής, το φως του Σταυρωμένου και του Bοσπόρου τα νερά. Kαι πάραυτα φυτρώνει, στο πρόσταγμα του γίγαντα, μέσ’ απ’ τα κύματά μας, το Kράτος το Bυζαντινό πόζησε χίλια χρόνια, χωρίς ένα ξανάσασμα, ξεσπαθωμένο πάντα για να κρατεί την άβυσσο που μούγκριζε να πνίξει την Δύση την αχάριστη. Kι ωστόσο, μιαν αυγή, Φράγκοι φονιάδες χριστιανοί, με προδοσιά, μ’ απάτη, του φόρεσαν τα σίδερα, του σάλεψαν τη ρίζα, και το κατάκοψαν σκληρά σ’ αμέτρητες λουρίδες.      Ύστερα πάλε ανάζησε, κ’ έρευε λίγο λίγο σαν πλάτανος που πάλιωσε και βλέπει κάθε μέρα κατάξεροι να πέφτουνε οι κλώνοι του ένας ένας με κάθε βαρυχειμωνιά, και που δε συγκρατιέται, γιατ’ έχει κούφια την καρδιά, παρά με λίγη φλούδα. Tα γνώριζ’ όλα ο Φωτεινός κι όταν εκείθ’ επάνου ολόγυρά του εκοίταζε κ’ έβλεπ’ αυτούς τους τάφους, όλον αυτόν τον ξεπεσμό, όλην αυτήν τη νέκρα, έμενε σαν παράλυτος· και για να διώξει, ο μαύρος, την καταχνιά που επλάκωνε την άκακη ψυχή του, έφευγε τον απέραντο, τον πεθαμένον κόσμο, κ’ εγύρευε παρηγοριά στα κατορθώματά του που ’ταν ακόμα ζωντανά, κ’ εστύλωνε το μάτι μ’ ανέκφραστη, κρυφή χαρά στου Kαλαβρού τα πλάγια, στη λαγκαδιά της Mέλισσας, στες Σπαθαριές, στον Kάπρο, στα χίλια τα λημέρια του, και τότε, αναπαμένος, έριχνε λίγο κρίθινο ψωμί μες στο σακούλι, έβαν’ εμπρός τα βόιδια του κ’ έτρεχε στο χωράφι. Mέσα δεν είχε χώρισμα ο φτωχικός ο πύργος κι απ’ άκρη σ’ άκρη είν’ ανοιχτός. Oλόγυρα στον τοίχο κρέμονται τα δοξάρια του, με το σπαθί μια ζώστρα, ένα πελέκι σκαλιστό σιδεροστειλιασμένο, τ’ ακοίμητο καντήλι του εμπρός σε μιαν εικόνα, πόδειχνε την Aνάσταση, κ’ έφερνε κρεμασμένη, σαν τάμα, σαν προσκύνημα, τη φοβερή σφεντόνα. Kαι σκορπισμένα εδώ κ’ εκεί χίλιων λογιών συγύρια: αρήλογος, πινακωτή και πλάστης και δρυμόνι· η ανέμη με τα γνέματα, το τυλιγάδι, η δρούγα, ο οίκος με τα μάλλινα τα παρδαλά διπλάρια· και μια κρεμάθα με πυτιές σιμά στον καπνοδόχο, κι ο λυχνοστάτης στη γωνιά, κ’ ένας αλατολόγος, και του φτωχού το χάλκωμα, και λιναροσκουλίδες, και του γιωργού τα σύνεργα: βουκέντρες, καρπολόγοι, και δικριάνια ένα σωρό, και δέμα μ’ αντιράβδια ― και δυο κουλούφια ατάραγα με γέννημα, που οι φίλοι, μαζί με δυο καματερά, στο ζευγολάτη εστείλαν όταν έμαθαν το κακό που ανέλπιστα τον ηύρε. Kαι, πάνω στα καταχυτά, φωλιές χιλιδονίσες που δεν επείραζε κανείς, κ’ εφέρναν κάθε χρόνο μέσα σ’ αυτήν την κιβωτό χαρά, ζωή, κ’ ελπίδες. Φωτεινός. Άσμα Τρίτον (απόσπασμα) Δεν είναι κρίμα, στο γιαλό του ποταμού απλωμένο να σέρνεται το κύμα του θολό, χορταριασμένο, κι αντί να στεφανώνεται με την ανεμοζάλη και να κρατεί περήφανο τ’ ολόξανθο κεφάλι, να ’ναι καθρέφτης τ’ ουρανού, και σαν ελεημοσύνη στην αρμυρή τη θάλασσα τη γλύκα του να χύνει ― δεν είναι κρίμ’, ακίνητο, απ’ την κορφή στα βάθη να ’ναι ντυμένο νεκρικά νεροφακές και ψάθη;... Δεν είναι κρίμα, τ’ άλογο, π’ ανήμερο πουλάρι μια μάν’ ανεμοπόδαρη φωτιά με το μαστάρι το πότισε στην έρημο, που τόβαψε το νύχι στον άμμον τον αράπικο, και τόδωσ’ έναν πήχη βαθιά τη χαίτη στο λαιμό για να την ανεμίζει, κ’ ελεύθερο, ανυπόταχτο, να φεύγει, ν’ αρμενίζει ― δεν είναι κρίμα, γέρικο να ρεύει σε μια σούδα και να του βόσκει τα πλευρά η κίσσα, η καλιακούδα;... Tου λόγκου τ’ αγριοδάμαλο, πόμαθε να πληγώνει τα δέντρα με τα κέρατα, και να ’χει το πλατόνι και το καπρί για σύντροφο, την ερημιά κρεβάτι, το Λούρο, τ’ Aσπροπόταμο κορύτο, νεροκράτη, να βρέχει τα ρουθούνια του και να δροσολογιέται, δεν είναι κρίμα, λιγδερό στ’ αχούρι να κυλιέται, ν’ αναχαράζει βάρυπνο, να το τρυπούν οι ζάθοι, και να περνά στον κάματο του λιναριού τα πάθη; Kρίμα δεν είν’ ο σταυραϊτός, που στα μικρά του νιότα συνήθιζε μισουρανίς τα φλογερά του χνότα, τη φοβερή του τη ματιά, να σμίγει με την πύρη και με τη λάμψη του ηλιού, κι οπού είχε πανηγύρι να παίζει με τα σύγνεφα και με τ’ αστροπελέκι ― δεν είναι κρίμα, γέροντας, στο βράχο του να στέκει, να σέρνει τα φτερούγια του, και να παραμονεύει πότ’ ένα φίδι θα διαβεί, να φάγει όταν νηστεύει;... Δεν είναι κρίμα, δυο στοιχειά, ο Φωτεινός κι ο Φλώρος, που πεταχτά δρασκέλιζαν από το Mέγα Όρος ώς την κορφή του Σύκαιρου, κι οπού είχανε σεντόνι τη νύχτα το δροσόπαγο, προσκέφαλο το χιόνι, π’ άλλη δε γνώρισαν στρωμνή παρά χλωρά γρυπάρια ούτ’ άλλη ελάβαν σκεπαστή παρ’ άγρια πρινάρια, τώρα να λεν για πόλεμο και να μιλούν για νίκη στρωμένοι επάνω στη γωνιά, των Σφακιωτών οι λύκοι; Γεράματα! Γεράματα! Ποια θέληση, ποιο χέρι μες στη λαμπάδα της ζωής φυτεύει τ’ αγιοκέρι; Kαι ποια ποτέ ζευγάρωσεν αγνώριστη θεότης κρυφά το νεκρολίβανο με τον ανθό της νιότης; Γιατί τα πρώτα σπάργανα που προφυλάν τα φύτρα, γιατί να ’ναι και σάβανα; Mνήμα γιατί ’ν’ η μήτρα;... Aυτός ο άφαντος τροχός, τ’ ακοίμητο ανεμίδι, να ’ναι βαθύ μυστήριο ή τυχερό παιγνίδι;... [Πηγή: Aριστοτέλης Bαλαωρίτης, Ποιήματα και Πεζά, τόμ. Β΄, επιλογή-φιλ. επιμ. Γ.Π. Σαββίδης-Ελένη Τσαντσάνογλου, Ίκαρος, Αθήνα 2006 (2η έκδ.), σ. 219-220, 222-224, 226-229, 2

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

http://www.netschoolbook.gr/1453-elytis.html

Imre Madách

SZERZŐI JOGOK

"It's done, the great act of creation.
The maker rests. The wheel's in motion
And will rotate upon its axle for
A hundred million years before a single cog wears out."

Imre Madách 
The Tragedy of Man

Szépirodalom, népköltészet/Klasszikus magyar irodalom
(magyar irodalom, magyar irodalom angol nyelven, dráma)

IMRE MADÁCHTHE TRAGEDY OF MANTRANSLATED BY GEORGE SZIRTES
CORVINA, BUDAPEST, 1998 (THIRD EDITION)
© TRANSLATION: GEORGE SZIRTES

SCENE 1 SCENE 2 SCENE 3 SCENE 4 SCENE 5 SCENE 6 SCENE 7 SCENE 8 SCENE 9 SCENE 10 SCENE 11 SCENE 12 SCENE 13 SCENE 14 SCENE 15

http://mek.oszk.hu/00900/00918/

Ηέλτιος - ΚΑΙΤΗ ΧΩΜΑΤΑ (Αποχαιρετισμός)

Με τη φλόγα  παίζω τώρα του κεριού

για να σε πιάσω

μπαλαρίνα του χορού

της γλυκαυγής αηδόνι !

Πού πήγες ;

Λαμπυρίζει η φλόγα μες την εκκλησιά

καίγοντας  αστρόσκονη μουσική,

έτσι που  δεν μπορείς να ξεχωρίσεις αν είναι αυτή φωνή

                    που ακούγεται απ΄ το ιερό

ή  χάδι βελούδινο πάνω στο σώμα  του εφήβου

που  με το βερμούτ στο χέρι  σ' ακούσει προσεκτικά

μέσα στη σάλα με τα χαμηλωμένα φώτα.

Εκεί που ξύπναγες τα βράδια

το θείο μυστήριο στις άσπιλες ψυχές μας- 
πριν βγουν ακόμα τα μαχαίρια-

κι έλαμπαν τα πρόσωπα  και χαμογελούσαν τα  χείλη

και τα μάτια αντικριστά  βυθίζονταν

στο γλυκαυγές της μιας θεότητας.

Ω Καίτη,

πού  είσαι τώρα που σταμάτησε η ορχήστρα ;

Τη μορφή σου γυρεύω

το χρώμα της φωνής σου μες τον άγριο  καιρό,

όπου  τα πρωτοσέλιδα συνεχίζουν να μιλούν για χρήμα

και  φτηνές εξουσίες!

Δεν ρωτώ.

Ο γλυκός άνεμος Εσύ που άνοιξε τα  παραθυρόφυλλα

και μπήκες στα  κύτταρά μας  

και τρέχεις στις φλέβες μας
σεργιανίζοντάς μας στ' άστρα.

Δεν μπορώ να σε διακρίνω  πια από μένα,

ούτε από τα  δέντρα 

που ψήλωσαν στο πέρασμά σου 
και τα φύλλα τους μιλούν τη σιωπή σου   

στην εκπνοή του φθινοπώρου!  

Ηέλτιος  

ΑΘΗΝΑ 24-10-2010

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ

Βασίλειος Διγενής Ακρίτας ( Ο θάνατος του Διγενή )        

           

Στίχοι:   Παραδοσιακό

Μουσική:   Παραδοσιακό

Συλλογή ιστοριών του έπους του Διγενή (αγνώστων λαϊκών δημιουργών)

σε έμμετρη απόδοση από την Ειρήνη Ταχατάκη

και τραγουδισμένη σε σκοπό ριζίτικο

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ

Ο θάνατος του Διγενή

1. Πρόλογος, Λιδάκης Μανώλης

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάζει.

Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο πάνω κόσμος,

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια,

κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,

πως θα σκεπάσει τον αητό, τση γης τον αντρειωμένο.

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπήλιο δεν τον εχώρει,

τα όρη τα διασκέλιζε, βουνού κορφές επήδα.

Στο βίτσισμα έπιανε πουλιά, στο πέταγμα γεράκια.

Στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ’ αγρίμια.

Ζηλεύει ο Χάρος με χωσιά, μακρά τονε βιγλίζει.

Και λάβωσέ ντου την καρδιά και την ψυχή του πήρε.

2. Απαγγελία, Στρατάκης Μανώλης

Κι επειδή ούλα τα τερπνά του πλάνου ετούτου κόσμου

ο Θάνατος διαδέχεται, κι ο Άδης τα λαμβάνει,

γιατί σαν όνειρο περνά πλούτος και κάθε δόξα.

Κι αφού γενναίος δείχτηκε σ’ ούλο τον κόσμο ετούτο,

πρώτος εις την παληκαριά, αλλά και σ’ ούλα τ’ άλλα,

ενίκησε σαν δυνατός, γενναίος στρατιώτης.

Αλλά όμως ήρθε και γι’ αυτόν το τέλος τση ζωής του,

κι έδωσε λύπη αμέτρητη εις ούλους τσι αθρώπους

και σ’ όσους θε ν’ ακούσουνε το θάνατον ετούτο,

πως βγήκε κείνηνε η ψυχή, του πανενδοξοτάτου.

Βαρειάν αρρώστεια τού `τυχε, με βάσανα και πόνους,

και κείτουντο στην κλίνη ντου που `το χρουσοστρωμένη.

Κι έφερε τσι καλλίτερους γιατρούς τσι φημισμένους,

τσι άξιους και τσι έμπειρους μέσα στην επιστήμη.

Μα όφελος δεν εμπόρεσαν να δώσουν στον Ακρίτα.

Την τρίτη μέρα την κακή, την πολυπικραμένη,

τη μέρα που `ρθεν ο γιατρός να τονε βοηθήξει

τότεσας τ’ αποφάσισεν ο Χάρος να τον πάρει.

Κι όσα κι αν κάμαν δεν μπορούν το θάνατο να διώξουν.

3. Χορωδία, Χορωδία Ιερού Μητροπολητικού Ναού Αγίου Μηνά

Γιατί ο τροχός εσκόλασε και το σκοινί εκόπει,

κι ο θάνατος τον έγραψε στον Άδη να τον πάρει.

Τσι δρόμους ούλους έκλεισε, να μην ξαναπεράσει.

Οι κάμποι τον εκλαίγανε και τα βουνά θρηνούσαν,

γιατί ο τροχός εσκόλασε.

4. Απαγγελία, Στρατάκης Μανώλης

Εκείνος αναστέναζε και πάλευε στην κλίνη,

με θρήνους και με βογγητά πικρά, φαρμακωμένα,

οπου ραγίζαν την καρδιά και θάμπωναν το φως του.

Ατόνισέ του η δύναμη, εκείνηνε η μεγάλη,

η που νικούσε δυνατούς και ξέσκιζε λιοντάρια.

Τα πάντα ούλα γινήκανε σαν σκόνη στον αέρα.

Τον δυνατό, τον ισχυρό Βασίλειο Ακρίτα,

ο θάνατος τον πολεμά εις το παλάτι μέσα.

Ο Διγενής το γνώριζε. Σέρνει φωνή και λέει:

5. Διγενής, Μανωλιούδης Γιώργος

Ω! πάντερπνε Βασίλειε, ήρθεν ο θάνατός σου

και απ’ ετούτη τη στιγμή δεν έχεις διόλου όπλα,

αντρεία που `σουν άπειρη, κι ανίκητη σου η τόλμη.

Πού η αρχοντιά σου η πολλή και πού του πλούτου η δόξα;

Κιανείς λοιπόν στο θάνατο μπορεί να βοηθήξει;

Τα χέρια έχουνε μαραθεί κι άθλους δεν κάνουν άλλους,

τα πόδια καρφωθήκανε στη χώρα και πατούσαν,

κι έτοιμη είναι η ψυχή απ’ το κορμί να φύγει.

Κι ο τάφος σε τον δυνατό θα κλείσει μια για πάντα.

6. Απαγγελία, Στρατάκης Μανώλης

Μετά προστάζει τσι γιατρούς ούλοι και βγαίνουν έξω.

Και κάλεσε την όμορφη γυναίκα ντου κοντά ντου,

που σ’ ένα σπίτι διπλανό ήταν εκεί κλεισμένη.

Κάθησε κείνη διπλα ντου, δίχως κανέναν άλλον

κι άρχισε τούτα να λαλεί, με δάκρυα περίσσα.

7. Διγενής, Μανωλιούδης Γιώργος

Άκουσε φως γλυκύτατο την ύστερη φωνή μου,

απέναντί μου κάθησε, βλέπε να με χορταίνεις,

γιατί άλλο μπλιο δε θα με δεις, εμέ που σε ποθούσα.

Κλάψε λοιπόν και θρήνησε τον άδικο χαμό μου,

τα δάκρυά σου στάλαξε και κόψε τα μαλλιά σου,

απάνω από το λείψανο του Ακρίτα του αντρείου,

του φοβερού και τρομερού, του αντρός σου του γενναίου.

Κείνου που για τα κάλλη σου έβαλε τη ζωή ντου,

πολλούς αντρείους έκοψε, εσένα να γλιτώσει.

Εσένα κόρη φύλαξα σαν κόρην οφθαλμού μου

και σαν χρουσόν εγκόλπιο εγυροσκέπαζά σε.

Ωσάν το αηδόνι στο κλουβί εφρόντιζά σε εσένα,

σαν περιστέρι καθαρό σε είχα στο παλάτι.

Σαν την τρυγώνα μοναχή, κοντά μου σ’ είχα πάντα,

και σαν γεράκιν όμορφο στα χέρια μου σ’ εκράτου.

8. Ηλιογέννητη, Σουλτάτου Μαρία

Σε με, άντρα γλυκύτατε, μη λες αυτά τα λόγια,

τα θλιβερά, τα οδυνηρά, που θλίβουν την καρδιά μου.

Δε θέλω να σε χωριστώ, φως μου στον κόσμο ετούτο,

όμως αν είναι απ’ το Θεό και θέλει ν’ αποθάνεις,

θά `ναι για με καλλίτερα αν αποθάνω τώρα,

παρά να ζω η θλιβερή στον κόσμο ετούτο μόνη.

Δε θέλω να σε χωριστώ.

9. Διγενής, Γαργανουράκης Χαράλαμπος

Αφού δε θες το τέλος μου, δε θες να πάω στον Άδη,

κάμε παράκληση θερμή, και μ’ ούλη την καρδιά σου.

Ικέτευσε το σπλαχνικό, φιλάνθρωπο δεσπότη,

ίσως και μεταμεληθεί, μην πάρει την ψυχή μου,

γιατί τη λάβρα τση χηρειάς, πώς θα τηνε περάσεις,

χωρίς δικό σου άνθρωπο εις τον παρόντα κόσμο;

Αφού δε θες το τέλος μου.

10. Απαγγελία, Στρατάκης Μανώλης

Αυτά `πε κι εσταμάτησε ο Διγενής Ακρίτας.

Κι η κόρη μόλις άκουσε τα λόγια του γενναίου,

βαθιά πικραναστέναξε κι έχυνε μαύρο δάκρυ.

11. Ηλιογέννητη, Σουλτάτου Μαρία

Ω! άντρα μου γλυκύτατε, προστάτη μου κι αφέντη,

ελπίζω στον Οικτίρμωνα προστάτη και θεό μου,

να μη θελήσει να με δει σε μια μεγάλη θλίψη,

αλλά πως θα με λυπηθεί, που `χω ταλαιπωρία.

Να σπλαχνιστεί τη νιότη μου, να και την ξενητιά μου.

Να σ’ αναστήσει αφέντη μου, σαν Λάζαρο απ’ τον τάφο,

άλλο να μην εγνωριστώ, ως το τέλος τση ζωής μου.

Ω! άντρα μου γλυκύτατε.

12. Χορωδία, Χορωδία Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Μηνά

Ποια γλώσσα όμως ημπορεί να πει τσι θρήνους τούτους,

και ποιος ο νους που θα μπορεί για να τσι φανερώσει.

Μου φαίνεται και τα δεντρά, μ’ ακόμα και οι πέτρες,

κι ούλα τα σερπετά τση γης κλάψανε μετά κείνους.

Ποια γλώσσα όμως ημπορεί;

13. Ηλιογέννητη, Σουλτάτου Μαρία

Αχ Χριστέ μου ιδέ τα δάκρυα που χύνω δεωμένη,

και μη μ’ αφήσεις να ιδώ τόσο μεγάλη θλίψη.

Πάρε μου μόνο την ψυχή, προτού να γίνω χήρα.

Όλα για σένα δυνατά.

14. Διγενής, Γαργανουράκης Χαράλαμπος

Τώρα πηγαίνω κόρη μου, ψυχή μου και καρδιά μου,

σ’ ένα ταξίδι μακρινό, κι οπίσω δε γυρίζω.

Γιατί είναι δρόμοι σκοτεινοί και πόρτες σφαλισμένες,

κι οι δρόμοι δε γνωρίζονται, οπίσω να γυρίσω.

Κι όποιος πηγαίνει στέκεται τυφλός μες στο σκοτάδι,

κι ούτε και θα μ’ αφήνουνε να στρέψω πάλι οπίσω.

Σ’ αυτόν τον τόπο βρίσκεται ο ποταμός τση λήθης,

κι όποιος θα μπει να πιει νερό, ξελησμονά τον κόσμο.

Τον κόσμο ετούτο που θωρείς, που διώχνει `δα κι εμένα

και δε μ’ αφήνει μπλιο να ζω, αλλά με παραδίδει

του Χάροντα να με κρατεί και σκλάβο ντου να μ’ έχει.

Στα σκοτεινά τα ξέστρατα, στον Άδη σφαλισμένο,

γυμνώνει με τον δυστυχή, τα κόκκαλα μ’ αφήνει,

το κάλλος μου και το άνθος μου, εκείνος μού το παίρνει,

τον έρημο και τον φτωχό.

15. Χορωδία, Χορωδία Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Μηνά

Ιδέτε που κατάκειται η δόξα των αντρείων.

Ιδέτε που ευρίσκεται ο Διγενής Ακρίτας.

Ιδέτε πώς εχάθηκε ο ευγενής του κόσμου.

Ιδέτε που κατάκειται ο πρώτου ο του κόσμου.

Η κόρη στρέφει να τον δει κι αυτός ψυχορραγούσε,

κι από τον πόνο τον πολύ μην υποφέροντάς τον,

αμέσως λιποθύμησε απ’ τη μεγάλη πίκρα,

κι αφού `πεσε κάτω στη γης, παρέδωσε το πνεύμα.

Και δεν εγνώρισε ποτέ, ποια ήτονε η θλίψη.

Και δεν εγνώρισε ποτέ.

16. Κράτημα, Τενενά, Απαγγελία, Δαμαρλάκης Γιάννης, Στρατάκης Μανώλης

Και αποθάνανε κι οι δυο σε μίαν ώρα μέσα,

το θαυμαστό τ’ αντρόγυνο, το πολυφημισμένο.

Ετούτοι οι ευγενέστατοι, οι λαμπεροί φωστήρες,

που απολαύσανε μαζί τα πιο τερπνά τση ζήσης.

Και τότε τσι λαζάρωσαν, μ’ ευπρέπεια περίσσια,

κι αρχίσαν όλοι τους να κλαιν με μια φωνή μεγάλη,

και μέγα θρήνο κάνανε, ούλοι οι εδικοί τους.

17. Χορωδία, Χορωδία Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Μηνά

Αράχνη είναι η ζωή και κονιορτός η δόξα,

σαν όνειρο είν’ ο χρόνος μας, τρέχει και μπροσπερνάει.

Σαν τα νερά του ποταμού, που τρέχουν και διαβαίνουν,

όμοια κι οι αθρώποι θνήσκουνε κι από τον κόσμο φεύγουν.

Στον Άδη παν και κατοικούν κι ούτ’ ένας δε γυρίζει.

Λοιπόν τα πάντα μάταια, τα του προσκαίρου βίου.

Αυτά ως άνθος πρόσκαιρο μαραίνονται ταχέως.

Όμοια κι οι αθρώποι θνήσκουνε.

18. Επίλογος, Στρατάκης Μανώλης

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάζει.

Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο πάνω κόσμος,

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια,

κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,

πως θα σκεπάσει τον αητό, τση γης τον αντρειωμένο.

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπήλιο δεν τον εχώρει,

τα όρη τα διασκέλιζε, βουνού κορφές επήδα.

Στο βίτσισμα έπιανε πουλιά, στο πέταγμα γεράκια.

Στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ’ αγρίμια.

Ζηλεύει ο Χάρος με χωσιά, μακρά τονε βιγλίζει.

Και λάβωσέ ντου την καρδιά και την ψυχή του πήρε.

http://www.stixoi.info/Lyrics.knt
Ref.http://e-logotexnia.gr/index.php.κντ
Ref http://apelatis.blogspot.gr/2009/04/blog-post_25.html
Ref http://www.greek-language.gr/greek.knt